مقدمه :
تا زمانی که از روش انتقال دیتا به طور عمده و فراگیر در ارتباطات هواپیمایی استفاده نگردد ، کنترل ترافیک هوایی بر اساس ارتباطات صوتی خواهد بود . که این روش خود متاثر از عوامل مختلفی می باشد . شایان ذکر است که ارتباط بین هواپیما و زمین ، نقش مهمی در سوانح و حوادث هواپیمایی تاریخ داشته است .
انواع خرابی در ارتباطات هواپیمایی :
انواع خرابی ممکن است به یکی از دلایل زیر باشد :
1- نشنیدن پیام ارسال شده به یکی از دلایل زیر :
- خراب شدن تجهیزات زمینی
- تداخل فرکانسی - در صورتی که پیام قابل خواندن نباشد.(+)
2- شنیدن صدا به طور فالش و نا سالم
-ضعف د رمهارت صحبت کردن (poor language skills)
- ضعف و ناتوانی در تایید شنیده ها (Read back/ Hear back)
-ناتوانی در استفاده از واژگان استاندارد (+)
تاثیرات احتمالی از دست دادن ارتباط صوتی با ایستگاه های زمینی :
1- احتمال وارد شدن هواپیما به ناحیه ای از فضا که خطر برخورد با هواپیما های دیگر وجود داشته باشد و یا وار شدن به فضایی که ممنوعه بوده (مناطق نظامی یا تاسیسات هسته ای و ...) و ممکن است مورد اصابت شلیک پدافند های زمین به هوا قرار گیرد. (+)(Airspace infringement)
2- احتمال کم شدن فاصله از سایر اشیاء پرنده که خود احتمال بروز سوانح را در بر دارد (+) (loss of seperation)
3- احتمال برخورد با موانع طبیعی (+) Control flight into terrain
4- احتمال صدمه به مسافران در هنگام مانورهای ممانعت کننده از برخورد با سایر هواپیماها و موانع زمینی و نیز تکان های شدید هواپیما در هنگام عبور از ناپایداری های جوی (+)
اقدامات بازدارنده:
جنس راه حل های موضوع ذکر شده بیش از سایر موارد به بستگی دارد به دو مورد زیر وابسته می باشد:
1-فرایند استاندارد عملیات شرکت (sop)
2- ارتباط رادیویی و نظم حاکم بر آن
در هنگام ایجاد خلل در عملکرد ارتباط صوتی بین هواپیما و کنترلر ها موارد زیر می توانند از بروز حادثه جلوگیری نمایند :
1- تجهیزات نصب شده بر روی هواپیما (ACAS/TCAS)
2- تجهیزات زمینی نصب شده که قبل از برخوردهای احتمالی ، هشدار می دهند. نظیر :
سناریو های متعدد که ممکن است در ارتباط بین خلبان و کنترلر پیش آید :
1-عدم استفاده از واژگان استاندارد (+) توسط خلبان یا کنترلر که ممکن است باعث برداشت غلط گردد.
2- از بین رفتن بخشی از پیام صوتی به دلیل تداخل فرکانسی یه دلایل دیگر (+)
3- اشتباهی شنیدن پیام توسط خلبان و عدم تکرار پیام (Read Back) توسط خلبان و عدم تلاش کنترلر در جهت درخواست از خلبان که پیام دریافتی را تکرار کند.
4- تکرار پیام دریافتی به طور ناقص و نادرست و متوجه نشدن کنترلر از این نقص
5- زمانی که خلبان به اشتباه پیام صوتی هواپیمای دیگری را به خود ربط می دهد (Call-sign Confusion)
لیست حوادثی که به دلیل نقص در اصول ارتباط صوتی رخ داده است (+)
عامل های مهم در ایجاد اختلال در ارتباط صوتی :
1- حجم کاری خلبان +
2- حجم کاری کنترلر+
3- عدم تسط بر زبان مورد استفاده +
4-تراکم فرکانسی+
5- عدم استفاده از واژگان استاندارد+
6- تداخل فرکانسی+
7-حواث پرتی و عدم تمرکز +
8-خستگی شدید (Fatigue) +
9-شرایط جوی+
10- ارتباطات اورژانسی+
راهکارها :
1- بهبود کیفیت آموزش خلبانان و کنترلر ها و اطمینان از اینکه آنها ، فرآیندهای استاندارد عملیات پراز را به خوبی فراگرفته و پیروی می کنند و با توجه ویژه به موارد زیر :
- ایجاد ارتباطات رادیویی اصولی
- جلوگیری از Blocked Transmission
- ارتباط در شرایط اضطراری
2- درک اصول و ویژگی های حاکم بر کار خلبانان و کنترلر ها و محیط کاری آنها
3- گوش فرا دادن به سایر مکالمات (با دقت) و سعی در حفظ Situational awareness و پرهیز از صحبت بیجا با سایر کاربران و هوشیاری در عدم گرفتاری در دام Call Sign Confusion
4- اموزش و ارتقاع دانش در حوزه CRM تا بتوان اطمینان حاصل نمود که SOP شرکت به بهترین نحو ممکن ،اجرا گردیده است:
- اطمینان از آماده بودن شرایط برای پرواز (Clearance). این مورد منوط به این است که هر دو خلبان به توافق برسند که شرایط پرواز محیا می باشد (Clearance)
5- ارتقاع سیستم ها و تجهیزات تکنیکال